Hồi trống cổ thành – La Quán Trung

I. Tác giả

1. Tiểu sử

– La Quán Trung  (1330 – 1400), tên La Bản, hiệu Hồ Hải tản nhân.

– Người vùng Thái Nguyên, thuộc tỉnh Sơn Tây cũ.

– La Quán Trung sinh ra trong một gia đình quý tộc, tuổi thanh niên ông nuôi chí phò vua giúp nước nhưng đúng khi nhà Nguyên đang suy tàn. Chí lớn không thành, ông bỏ đi phiêu lãng nên có biệt hiệu là Hồ Hải tản nhân.

– Tính tình: cô độc, lẻ loi, thích một mình ngao du đây đó.

– Người có chí lớn, ôm mộng “mưu đồ sự nghiệp bá vương” nhưng không thành.

2. Sự nghiệp văn học

a. Phong cách nghệ thuật

– La Quán Trung nổi tiếng có tài văn chương, giỏi từ khúc, câu đối và kịch nhưng thể hiện rõ nhất ở tiểu thuyết.

– Ông chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử.

b. Tác phẩm chính

– Những tác phẩm nổi bật : “Tam quốc diễn nghĩa”, “Tùy Đường lưỡng triều chí truyện”, “Tấn Đường ngũ đại sử diễn nghĩa”, “Bình yêu truyện”,…

=> Là người đầu tiên có đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử Minh – Thanh. 

II. Tác phẩm

1. Tóm tắt

     Đoạn trích Hồi trống Cổ Thành thuộc hồi 28. Quan Công đưa hai chị dâu sang Nhữ Nam, kéo quân đến Cổ Thành gặp được Trương Phi. Nào ngờ, việc Quan Công hàng Tào Tháo bị Trương Phi hiểu lầm là bội nghĩa, đòi giết Quan Công. Để xua tan mối nghi ngờ, Quan Công đã nhận ngay điều kiện Trương Phi đưa ra : Phải lấy đầu Sái Dương (viên tướng của Tào Tháo) trong ba hồi trống. Chưa đứt một hồi, đầu Sái Dương đã lăn dưới đất. Bấy giờ, Phi mới hiểu được lòng dạ trung thực của Quan Công, rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Quan Công.

2. Tìm hiểu chung

a. Tìm hiểu tác phẩm “Hồi trống cổ thành”

– Nguồn gốc: La Quán Trung căn cứ vào cốt truyện lịch sử, kịch dân gian (thoại bản) để viết “Tam quốc diễn nghĩa”.

– Thể loại : Tiểu thuyết chương hồi.

– Tác phẩm gồm 120 hồi, kể về tình trạng một nước chia ba “cát cứ phân tranh” trong gần 100 năm của đất nước Trung Quốc thời cổ (khoảng thế kỉ II – III) do ba tập đoàn phong kiến: Ngụy, Thục, Ngô gây nên.

b. Tìm hiểu đoạn trích

– Vị trí: Đoạn trích thuộc hồi 28 của tác phẩm.

– Nhan đề :

“Chém Sái Dương anh em hòa giải

Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên”

– Bố cục : 3 phần.

+ Phần 1 (từ đầu đến “bảo Trương Phi ra đón hai chị“): Hoàn cảnh gặp gỡ của các nhân vật.

+ Phần 2 (tiếp đến “cờ hiệu bay phấp phới chính là cờ Tào”): Mâu thuẫn giữa hai anh em Quan Vũ và Trương Phi.

+ Phần 3 (còn lại): Hồi trống cổ thành, anh em đoàn tụ.

3. Tìm hiểu chi tiết

a. Nhân vật Trương Phi

* Khi nghe tin Quan Công đến:

– Hành động: “chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặt áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một ngàn quân đi tắt ra cửa Bắc”.

=> Hành động diễn ra nhanh, quyết liệt

 * Khi giáp mặt Quan Công:

– Hành động: “mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công (2 lần)”.

=> Thể hiện thái độ vô cùng giận dữ của Trương Phi.

– Ngôn ngữ:

+ Xưng hô: mày (5 lần), tao (3 lần), thằng (1 lần), nó (3 lần).

=> Cách xưng hô đầy khinh bỉ như với kẻ thù.

– Nguyên nhân được lập luận:

+ Mày bỏ anh => bất nghĩa.

+ Hàng Tào Tháo => bất trung.

+ Được phong hầu tứ tước.

+ Lại đến lừa em => bất nhân.

– Trương Phi kết luận về Quan Công: thằng phụ nghĩa.

=> Trương Phi dù có nóng giận nhưng ngay thẳng, là người biết giữ chữ tín và lòng trung.

* Khi hai chị và Tôn Càn khuyên:

– Không tin mà khẳng định Quan Công là thằng phụ nghĩa.

“Trung thần thà chịu chết không chịu nhục. Có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ?”.

=> Khẳng định hai chị dâu bị Quan Công lừa.

– Khi Tôn Càn nói: “Mày cũng nói láo, nó đâu có bụng tốt, nó lại đây tất là để bắt ta đó”.

=> Là người cẩn trọng, không dễ tin lời người khác, nóng nảy và có phần thô tục.

* Khi Sái Dương xuất hiện:

– Làm tăng sự nghi ngờ của Trương Phi với Quan Công.

– Làm tăng tính hấp dẫn, kịch tính cho câu chuyện.

– Là yếu tố mở nút gỡ bỏ những hiểu lầm.

– Lời thách thức của Trương Phi phải được chứng minh bằng hành động.

=> Chi tiết này là sự xếp đặt của tác giả để mở lối thoát cho tác phẩm. Nhờ chi tiết này mà mọi hiểu lầm được gỡ bỏ và tạo sự hồi hộp, hấp dẫn cho lời kể.

* Khi Quan Công đã chém đầu Sái Dương:

– Trương Phi vẫn chưa tin hẳn.

– Hỏi kỹ tên lính bị bắt chuyện về Quang Công ở Hứa Đô => vẫn chưa tỏ rõ thái độ.

– Nghe lời kể của chị dâu => khóc, thụp lạy Vân Trường.

=> Biết nhận sai và sửa lỗi.

=> Là người ngay thẳng, nóng nảy, hơi thô lỗ nhưng cái đáng quý đáng trọng là trắng đen rõ ràng, biết giữ chữ tín, giữ lòng trung và phục thiện – là một hổ tướng của nước Thục sau này.

b. Nhân vật Quan Công

* Qua cách chọn lựa của Quan Công cho ta thấy:

– Quan Công là người hiểu thời thế, tinh tế và khéo léo.

=> Thể hiện được lòng trung: bảo vệ được mình và 2 chị dâu.

– Khi gặp Trương Phi: Quan Công vô cùng mừng rỡ “giao long đao, tế ngựa lại đón”.

* Khi bị Trương Phi hiểu lầm:

– Luôn có thái độ điềm đạm, bình tĩnh để gỡ bỏ những hiểu lầm.

+  Gọi Trương Phi là “hiền đệ”, “em”.

+ Lời lẽ mềm mỏng “em không biết, ta cũng khó nói”.

+ Nhờ hai chị dâu giải thích hộ.

– Để minh oan: Chấp nhận thử thách, sẵn sàng hành động và dùng hành động để:

=> Chứng tỏ lòng trung.

 – Chém Sái Dương khi chưa dứt một hồi trống của Trương Phi.

=> Quan Công là một dũng tướng, trung tín, khéo léo, hiểu thời thế, ông còn là một người độ lượng, tuyệt nghĩa, một người có bản lĩnh, thể hiện việc chưa dứt 1 hồi trống đã lấy đầu Sái Dương, người bản lĩnh, dũng cảm, khí phách oai phong.

c. Ý nghĩa “ Hồi trống Cổ Thành”

-Tác giả tả bằng ba câu ngắn gọn, hàm súc: “Quan Công chẳng nói một lời, múa long đao xô lại. Trương Phi thẳng tay đánh trống. Chưa dứt một hồi, đầu Sái Dương đã lăn dưới đất.”

– Tạo không khí chiến trận cho hồi kể.

– “Hồi trống” là chi tiết nghệ thuật mang nhiều ý nghĩa:

+ Hồi trống thách thức

+ Hồi trống giải oan

+ Hồi trống đoàn tụ

+ Biểu dương tinh thần cương trực của Trương Phi, lòng trung nghĩa của Quan Công.

+ Ca ngợi tình nghĩa vườn đào của ba anh em Lưu – Quan – Trương.

=> Hồi trống Cổ Thành chính là linh hồn, kết tinh mọi yếu tố nội dung và nghệ thuật của văn bản.

d. Giá trị nội dung

– Vẻ đẹp trong tính cách của Trương Phi và Quan Công: giàu lòng trung nghĩa, tận trung với vua.

– Ca ngợi tài năng, khí phách của những người anh hùng dưới trướng Lưu Bị.

– Trân trọng tình cảm keo sơn gắn bó giữa ba anh em kết nghĩa vườn đào.

e. Nghệ thuật.

– Nghệ thuật xây dựng nhân vật với tính cách điển hình thông qua hành động, lời nói.

– Xây dựng tình huống kịch tính.

– Kết cấu của kịch: trình bày, thắt nút, phát triển, cao trào, cởi nút.

– Không khí chiến trận sôi sục, hoành tráng.

– Nghệ thuật kể truyện giản dị, không tô vẽ với lối văn biền ngẫu hấp dẫn người đọc. 

Hoctotnguvan.vn