Phân tích đoạn thơ thứ 2 trong bài Đất nước
Hướng dẫn
Phân tích đoạn thơ thứ 2 trong bài Đất nước
Nguyễn Khoa Điềm sinh ra trong một gia đình trí thức có truyền thống yêu nước và cách mạng ở thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điểm, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Nguyễn Khoa Điềm hoạt động văn nghệ và chính trị ở Huế. Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng về đất nước, về dân tộc. Đất nước là một trong số những bài thơ thấm nhuần chất dân tộc và trữ tình.
Trường ca Mặt đường khát vọng được tác giả sáng tác ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974. Đoạn trích Đất Nước nằm ở phần đầu chương V của trường ca là một trong những đoạn thơ hay
Ở 9 câu thơ đầu, tác giả bày tỏ những quan niệm về Đất nước bằng những hình ảnh giản dị và từ những truyền thống văn hóa đẹp đẽ được truyền từ ngàn đời nay. Đó là những hình ảnh về một nắng hai sương, tóc mẹ thì búi sau đầu hay là miếng trầu bà ăn. Nhưng khi tới với đoạn hai hình ảnh đất nước có chút biến đổi:
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Những hình ảnh con đường đến trường, bến sông em tắm, nơi lứa đôi yêu nhau hò hẹn… gợi ra không gian cụ thể, thân quen,không kém phần đẹp đẽ, thơ mộng. Đất Nước là không gian sinh tồn của cả cộng đồng người Việt qua bao nhiêu thế hệ. Nước có thể khiến ta nghĩ tới nguồn cội nhưng cũng là nguồn nước là nguồn sống là nơi gắn với đời sống sinh hoạt sông nước của người dân việt nam. Và những câu tiếp theo:
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi ”
Câu thơ trên lấy ý từ những bài ca dao miền Bắc và những câu hò Bình Trị Thiên để mở ra một không gian lãng mạn, bay bổng của một tình yêu say đắm, thủy chung. Trong tình yêu và đặc biệt trong mắt của những người trẻ tuổi, Đất Nước là một không gian thơ mộng với bao kỉ niệm dịu ngọt của tình yêu. Đó là nơi hẹn hò là nơi thương thầm trộm nhớ
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông,
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ.
Đất Nước tồn tại trong sâu thẳm của kí ức, từ thời nảy sinh huyền thoại về mối duyên kì ngộ giữa Lạc Long Quân và Âu Cơ:
Đất là nơi chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng.
Trải qua thời kì dựng nước và giữ nước từ thời các vua hùng cho tới thời đại chúng ta bây giờ, Đất Nước đã trải qua bốn nghìn năm lịch sử. Và để trải qua bao nhiêu gian nan vất vả dân tộc ta dã xây dựng nên nhiều truyền thống và nét đẹp văn hóa Việt Nam.” đồng bào” gợi tình cảm máu thịt và tinh thần đoàn kết nhất trí. Đất Nước mấy nghìn năm lịch sử được chuyển giao qua nhiều thế hệ. Chất liệu được sử dụng trong mấy câu này là chính là truyền thuyếtnhư “ Lạc long quân và Âu cơ,nguồn gốc của những người dân Việt.
Sự vận dụng những yếu tố dân gian kết hợp với cách diễn đạt và tư duy hiện đại, tạo ra màu sắc thẩm mĩ vừa quen thuộc lại vừa mới mẻ và tạo nên thành công cho phần 2 không chỉ thế mà có thể là cho cả. Chất liệu văn hóa, văn học dân gian được sử dụng tối đa đã tạo nên không khí, giọng điệu, không gian nghệ thuật riêng. Những chất liệu ấy vừa có sự bình dị, gần gũi, hiện thực, lại vừa bay bổng, mơ mộng của ca dao, truyền thuyết nhưng lại mới mẻ qua cách cảm nhận và cách diễn đạt bằng hình thức thơ tự do.
Qua đoạn trích Đất Nước, đặc biệt là ở đoạn 2, Nguyễn Khoa Điềm đã kết hợp giữa chính luận với trữ tình, giữa suy tưởng với cảm xúc.Trong đoạn thơ, sự triển khai cảm hứng của tác giả tuy phóng túng, đa dạng nhưng vẫn quy về điểm cốt lõi.Bài thơ khơi dậy lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc, cùng trách nhiệm mỗi con ngườichung tay xây dưng đất nước.
