Phân tích Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát – Bài làm 1
Cao Bá Quát là một nhà nho nổi tiếng học giỏi và viết chữ đẹp nhưng rất lận đận về đường công danh. Sống trong cảnh chính quyền phong kiến hà khắc, chuyên chế, áp bức dân lành, ông cũng như những người khác thuộc tầng lớp trí thức, dù có tài nhưng cũng không được coi trọng. Khí phách, bản lĩnh và hoài bão lớn lao của ông đã khiến ông trở nên chán ghét những khuôn khổ bó hẹp của chế độ phong kiến hủ bại. Các tác phẩm của ông thể hiện sự bất mãn đối với những bất công, ngang trái trong cuộc đời và đối với chế độ đương thời. “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” là một tác phẩm được sáng tác sau khi tác giả đi qua miền Trung, nhìn những bãi cát dài trắng chạy dài vô tận. Đó là bãi cát – hay cũng chính như cuộc đời, như đương công danh mà những người trí thức lúc bấy giờ vẫn đang theo đuổi, nhọc nhằn, mờ mịt.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh người đi khó nhọc trên bãi cát:
“Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước.”
Những bãi cát dài cứ nối tiếp nhau không bao giờ ngững nghỉ, tựa như chẳng thấy điểm kết thúc. Bốn bề đều là một màu cát trắng, núi và biển. Chỉ thấy màu nắng, màu cát mà thôi. Trong khung cảnh vắng lặng ấy, có một người đang lê từng bước khó nhọc, “đi một bước như lùi một bước”. Giữa thiên nhiên mênh mông, giữa bốn bề cát trắng, con người thật nhỏ bé, cô độc biết bao.
“Mặt trời đã lặn, chưa dừng được
Lữ khách trên đường nước mắt rơi”
Mặt trời đã lặn, nhưng làm sao có thể dừng bước vì giữa biển cát, biết tìm đâu ra chỗ ngủ cho đêm nay. Một con đường đi, cứ đi, đi mãi mà chẳng thể dừng lại, mà tiếp cũng chẳng biết bao giờ sẽ tới nơi.
Hình ảnh con đương trên cát bất tận, hình ảnh người lữ khách nhỏ bé bất lực giữa thiên nhiên, hay đó chính là con đường công danh mà Cao Bá Quát, cũng như rất nhiều những trí sĩ đương thời đang dấn thân vào. Một con đường đầy gian nan, thử thách, cay đắng, mệt nhọc. Ngay chính nhà thơ, cũng rất lận đận với con đường thi cử, công danh, rất nhiều lần bị đánh tụt hạng, đánh trượt trong các khoa thi nhưng cũng chỉ biết chấp nhận.
Bất lực, bế tắc, nhà thơ chỉ biết tự oán:
“Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người ?”
Nhà thơ chỉ tiếc mình không thể học được phép ngủ của tiên ông, cứ sống mà mặc kệ mọi danh lợi, mọi oán hận của thế gian. Mắt không thấy thì tâm không đau. Nhìn người, nhìn mình. Biết con đường công danh là gian nan, là phải “tất tả” ở nơi phường danh lợi, thế nhưng vẫn cứ dấn thân vào. Rồi càng đi vào, càng thấy hoang mang, không biết lối ra cũng chẳng thể dừng lại. Vì công danh phải vất vả. Vì công danh phải cố bước. Bởi công danh như hơi men rượu, lôi cuốn, hấp dẫn người ta, như hơi men trong gió từ quán rượu, cũng đủ làm người ta say trong mê muội. Vô số người tìm đến rượu, bị rượu hấp dẫn, rồi say trong đó không biết lối ra. Có biết bao người say, có được bao nhiêu người tỉnh táo để không bị cái danh lợi mê hoặc? Nhà thơ tỉnh, nhưng rồi tỉnh vói nỗi băn khoăn không biết con đường này có nên đi tiếp hay không?
Người đi trên bãi cát đã quá cùng cực, chán ngán, tuyệt vọng:
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây ? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiểu, đâu ít ?
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt
Anh đứng làm chi trên bãi cát ?”
Người lữ khách loay hoay, cô độc, chỉ biết hỏi nơi bãi cát vô tri xem phải tính sao với con đường khó khăn này. Đường bằng thì mờ mịt, mà đường gập ghềnh ghê sợ thì cũng đâu phải ít. Đường công danh là thế, biết bao chông gai, cạm bẫy luôn rình rập. Làm thế nào để được sống như mình muốn trên con đường ấy đây? Một cảm giác tuyệt vọng, bất lực trào dâng trong lòng người khách độc hành, chỉ biết cất lên khúc hát “đường cùng” để bày tỏ tâm trạng.
Nhìn bốn bề, chỉ thấy sóng, thấy núi, chưa có một con đường nào để người lữ khách có thể bước đi cả. Nhưng chẳng lẽ đứng mãi nơi cồn cát ấy? Anh còn đứng làm gì trên bãi cát ấy. Hãy đi đi, băng qua núi, băng qua biển, có gian truân, có vất vả nhưng có lẽ sẽ không còn mờ mịt như việc anh đi cứ hoài trên bãi cát kia. Câu hỏi cuối, như dự báo một hành động dứt khoát lựa chọn rời khỏi đường công danh, mà lựa chọn một con đường, một lí tưởng cho riêng mình.
Bài thơ là lời tâm sự, băn khoăn của một trí thức có tư tưởng, có hoài bão lớn, không cam chịu bó buộc trong những gò bó của chế độ phong kiến bất công, đồng thời cũng là báo hiệu cho sự thức tỉnh của một con người, một thế hệ.
Phân tích Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát – Bài làm 2
Cao Bá Quát là một trong những nhà thơ nối tiếng sống trong một xã hội coi trọng người Nam hơn người Bắc. Chính điều này đã gây nên nhiều điều bất bình xảy ra trong nhà Nguyễn. Ông là người có bản lĩnh, có cá tính trong cuộc sống thời ấy. Bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát có thể được tác giả làm trong khi đi thi Hội, là thời điểm ông rất muốn thi thố tài năng, thực hiện ý chí của mình. Nó biểu lộ sự chán ghét cũa một người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khao khát thay đổi cuộc sống.
Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.
Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trẽn đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,
Plúa bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.
Anh đứng làm chi trên bãi cát?
Mới vào bài thơ ta thấy cụm từ “bãi cát” được lặp lại hai lần: “Bãi cát lại bãi cát dài”. Bãi cát ớ đây là hình ảnh được tác giả tả thực gợi lên một không gian khó khăn, dài thăm thẳm. Thông thường chúng ta đi trên cát rất khó, không giống như đi trên đường đất bình thường, chân bước tới cứ bị trượt về sau. Trên bãi cát ấy là một con đường rộng lớn, mờ mịt, rất khó mà xác định phương hướng như đứng ớ bên này nhìn qua bên kia chân trời. Đó không chỉ là ruột con đường thực, mà là con đường hiểu theo nghĩa tượng trưng cho một con đường xa xôi, mờ mịt. Để tìm được chân lí, tìm được cái đích thực sự có ý nghĩa cho cuộc đời thì con người phải vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ đầy thử thách.
Trên bãi cát ấy có hình ảnh một con người (tác giả), người đi trên bãi cát. Một con người nhỏ bé, lẻ loi, cô độc đi trên một bãi cát rộng, dài bao la, quanh quanh hình ảnh con người ấy. Bước chân của người đi cát rất khó khăn, như giậm chân tại chỗ “Đi một bước như lùi một bước”. Ta thấy được nỗi chán nản, bất mãn của tác giả khi thấy mình hành hạ thân xác để theo đuổi con đường công danh.
“Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.“
Người đi trên bài cát ở đây lòng ai oán vì con đường công danh của mình mãi chưa tới đích, không đành lòng làm một kẻ “ngủ quên” để có cớ mà rời bỏ đường di.
Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất cả trên dường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?
Tác giả còn nói đến sự cám dỗ của công danh đối với người đời. Nhận định mang tính khái quát về những kẻ ham danh lợi đều phải chạy ngược chạy xuôi, hình ảnh đó được tác giả minh hoạ bằng những hình ảnh thực tế của cuộc sống là ở đâu có quán rượu ngon người nhậu đều đổ xô đến, có được máy ai tỉnh táo để thoát ra khỏi sự cám dỗ của rượu. Từ đó tác giả cũng muốn liên tường đến người đọc vấn đề danh lợi cũng là một thứ rượu dễ làm thay đổi lòng người. Ông khinh bỉ những phường danh lợi tầm thường kia, nhưng cũng nhận ra sự cô độc của mình. Phải chăng, con đường mà ông dấn thân vào, lí tưởng mà ông đeo đuổi, chỉ là điều vô ích, chẳng ai thèm để ý, quan tâm. Ông không có người ủng hộ, đồng hành. Niềm xúc động ấy đã đưa tác giả trở về với hiện thực. Điều này chuẩn bị cho kết luận của ông đó là cần phải thoát ra khỏi cơn say danh lợi vô nghĩa. Nếu đi tiếp thì rất có thể ông cũng chỉ là một trong phường danh lợi mà ông từng khinh miệt, phê phán. Nhưng nếu dừng lại, ông cũng không biết mình sẽ đi đâu. về đâu. Có cả một khối mâu thuẫn đang đè nặng lên tâm hồn của tác giả lúc này. Sự dằn vặt ấy là sự nuối tiếc vì đường đau khổ, mờ mịt nhưng lại quá đẹp đè, cao sang. Thôi thì đành đứng chôn chân trên bãi cát vậy.
Người đi trên cát bỗng nhiên dừng lại.
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?
Hãy nghe ta hút khúc “đường cùng”,
Phía bắc núi Bắc, núi muốn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.
Anh đứng làm chi trên bãi cát?
Nỗi băn khoăn choáng váng lấp đầy tâm hồn. Và lần đầu tiẽn, người đã phân vân tự hỏi, vậy là thế nào, có nên đi tiếp, hay từ bỏ nó “Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt”. Nếu đi tiếp, cũng không biết phải đi như thế nào. Bởi vì, “Đường bằng thì mờ mịt – Đường ghê sợ thì nhiều!” vì thế, có lẽ đã đến bước đường cùng? Nỗi bế tắc và tuyệt vọng phù trùm lên cả người đi, cả bãi cát dài. Người đi chỉ còn có thể cất lên tiếng hát về con đường cùng của mình, về sự tuyệt vọng của mình.
Tóm lại bài thơ “Bài ca ngắn đi trên cát” được thể hiện theo cách đa chiều. Khi thì được miêu tả như một khách thể, khi thì lại như một người đối thoại. Thậm chí tác giả còn cho ẩn chủ thể. Mục đích là nhằm có những tâm trạng khác nhau, thái độ khi đứng trước những hoàn cảnh khác nhau. Nó biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi và niềm khao khát thay đổi cuộc sống.
Phân tích Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát – Bài làm 3
Chúng ta biết đến Cao Bá Quát như là ngôi sao sáng trên bầu trời văn học Việt Nam, ông không chỉ là người nổi tiếng học giỏi mà còn có biệt tài viết chữ đẹp nhưng lại gặp nhiều khó khăn trắc trở trong con đường công danh. Ông có nhiều đóng góp lớn cho nền văn học Việt Nam ,đặc biệt qua một số bài thơ tiêu biểu ta cũng thấy được hồn thơ cũng như tâm niệm của tác giả gửi gắm qua những vấn thơ. Bài ca ngắn đi trên bãi cát” là một trong số đó, với ẩn ý bãi cát trải dài đó, hay chính con đường công danh mà nhiều người lúc bấy giờ theo đuổi nhưng mờ mịt, đầy thử thách
Bài thơ được viết khi tác giả có dịp đi qua miền trung, bất chợt thấy những bãi cát đã nảy lên ý tưởng, cảm xúc dâng trào khiến tác giả không cầm lòng được. Mở đầu bài thơ “ Bài ca ngắn đi trên bãi cát là hình ảnh người đi khó nhọc trên bãi cát:
“Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước.”
Những hình ảnh tả thực hiện ra, đó là hình ảnh về những bãi cát nối tiếp nhau, không biết điểm kết thúc, cứ thế miên man. Từ lại” được tác giả sử dụng như càng thêm sự vô tận của những bãi cát. Chỉ thấy một màu cát trăng , với cái nắng cà còn tạo ra nhiều viễn cảnh mà con người ta có thể tưởng tượng nếu đứng trong hoàn cảnh đó. Câu thơ thứ hai lại càng làm độc giả như chứng kiến những bước chân của chính mình trên bãi cát đó vậy . biện pháp so sánh đã được tác giả sử dụng thật hợp lí ở đây, “ đi một bước như lùi một bước”,bãi cát đó con người cất công đi nhưng càng khó khăn càng mệt nhọc bấy nhiêu. Rồi dù trời đã tối, nhưng lữ khách vẫn đi, nước mắt rơi chính là những nhọc nhằn chứ thể kiềm lại được. Hình ảnh con người lúc đó thật kẻ loi, cô đơn và cũng thật nhỏ bé.
“Mặt trời đã lặn, chưa dừng được
Lữ khách trên đường nước mắt rơi”
Bãi cát đó hay chính con đường công danh dù mờ mịt nhưng nhiều người vẫn bị cuốn vào đó, bất lực trước những điều mà mình không thể chống cự lại được, nên Cao Bá quát chỉ biết trách bản thân, hay chính ông đang lấy cái cớ để tâm trí thoải mái hơn.
“Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người ?”
Nhà thơ chỉ tiếc rằng bản thân mình không thể học được phép ngủ của tiên ông, cứ sống mà mặc kệ mọi danh lợi,sống một cuộc sống thanh cao, bỏ qua mọi oán hận của thế gian. Dẫu biết con đường công danh là gian nan, là phải “tất tả” ở nơi phường danh lợi, thế nhưng ông một mực vẫn cứ dấn thân vào, càng đi vào, càng thấy hoang mang, không biết lối ra cũng chẳng thể dừng lại. Vất vả chính là vì chạy theo công danh,phải cố bước, nó như hơi men, cuốn con người vào đó, cho nên” người say vô số,tỉnh bao người?”. Nhà thơ tỉnh, nhưng rồi tỉnh nhưng vẫn với nỗi băn khoăn không biết con đường này có nên đi tiếp hay không?
Những câu thơ lần nữa lại vang lên như một lời than thở
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây ? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít ?
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt
Anh đứng làm chi trên bãi cát ?”
Người lữ khách trên bãi cát vô tận đó loay hoay, cô độc, chỉ biết hỏi nơi bãi cát vô tri xem phải làm sao với con đường khó khăn này. Đường bằng thì mờ mịt, mà đường gập ghềnh ghê sợ cũng còn nhiều,con đường nào cũng nhiều cạm bẫy. Đường công danh cũng vậy, biết bao chông gai, cạm bẫy luôn rình rập con người ta. Làm thế nào để được sống như mình muốn ,bước đi thỏa nguyện trên con đường ấy đây? Một cảm giác tuyệt vọng, bất lực trào dâng trong lòng người khách độc hành, chỉ biết cất lên khúc hát “đường cùng” để bày tỏ tâm trạng.
Lữ khách chỉ biết nhìn về bốn bề, nhưng xung quanh người chỉ thấy sóng, thấy núi, chưa có một con đường nào để người lữ khách có thể bước đi cả. Dẫu biết không có một lối đi không một định hướng ràng nhưng làm sao có thể bước tiếp trên một hướng đi mù mịt như vậy? Bãi cát ấy, hay chính con đường mà bao người dấn thân vào ấy, mờ mịt thế,câu thơ cuối như dự báo một điều sẽ xảy ra, đó chính là chắc chắn tác giả sẽ chọn cho mình một hướng đi riêng, chứ mãi mãi như thế cũng không có cách giải quyết.
Bài thơ mang lời tâm sự, nỗi băn khoăn của một trí thức có tư tưởng, có hoài bão lớn,ông sẽ không bao giờ cam chịu bó buộc của chế độ phong kiến bất công, đồng thời cũng là báo hiệu cho sự thức tỉnh của một con người, một thế hệ. Bài ca ngắn đi trên bãi cát là một thành công của Cao Bá Quát cũng là một bài thơ tiêu biểu thể hiện tâm sự sâu kín của tác giả.
Phân tích Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát – Bài làm 4
Cao Bá Quát tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mãn Hiên, người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc quận Long Biên, Hà Nội). Là người nổi tiếng học giỏi, có tài văn thơ và viết chữ Hán rất đẹp nên Cao Bá Quát được người đời tôn vinh là thánh (Thần Siêu, thánh Quát). Khí phách, bản lĩnh và hoài bão lớn lao của ông vượt khỏi khuôn khổ chật hẹp của chế độ phong kiến.
Cao Bá Quát sống ở giai đoạn nửa đầu thế kĩ XIX, khi nhà Nguyễn đã tiêu diệt Tây Sơn, thiết lập một chính quyền phong kiến chuyên chế hà khắc, sưu cao thuế nặng, không coi trọng tầng lớp trí thức Bắc Hà. Đây là thời kì có nhiều cuộc nổi dậy của nông dân;trong đó có cuộc khởi nghĩa ở Sơn Tây mà Cao Bá Quát đã tham gia. Thơ văn của ông thể hiện thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ và phản ánh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam trước nguy cơ bị xâm lược bởi thế lực thực dân phương Tây. Có người cho rằng hình tượng nhân vật Huấn Cao trong truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân chính là bóng dáng của Cao Bá Quát.
Bài ca ngắn đi trên bãi cát được sáng tác sau những lần Cao Bá Quát vào kinh đô Huế thi hội. Hình ảnh những bãi cát trắng chạy dọc các tỉnh miền Trung khiến tác giả liên tưởng và hình dung ra con đường danh lợi nhọc nhằn đáng ghét mà ông buộc phải theo đuổi, cũng như sự ngột ngạt, bế tắc của xã hội đương thời. Một giả định khác là bài thơ ra đời khi Cao Bá Quát đã làm quan cho triều đình nhà Nguyễn, bắt đầu cảm thấy thất vọng về lí tưởng mà mình theo đuổi bấy lâu nay và âm thầm tìm kiếm một lí tưởng khác đúng đắn hơn.
Nội dung bài thơ phản ánh tình cảnh tù túng, không lối thoát của tầng lớp trí thức trong thời kì khủng hoảng của chế độ phong kiến. Đồng thời thể hiện niềm bi phẫn trước thực trạng xã hội, thái độ khinh bi phường danh lợi và khát khao của những kẻ sĩ chân chính muốn sống một cuộc sống thực sự có ý nghĩa.
Phiên âm chữ Hán của bài thơ như sau:
Trường sa phục trường sa,
Nhất bộ nhất hồi khước.
Nhật nhập hành vị dĩ,
Khách tử lệ giao lạc.
Quân bất học tiên gia mĩ thuỵ ông,
Đăng sơn thiệp thuỷ oán hà cùng!
Cổ lai danh lợi nhân,
Bôn tẩu lộ đố trung.
Phong tiổn tửu điếm hữu mĩ tửu,
Tĩnh giả thường thiểu tuý giả đổng.
Trường sa, trường sa nại cừ hà ?
Thản lộ mang mang uý lộ đả.
Thính ngã nhất xướng cùng đổ ca,
Bắc sơn chi bắc sơn vạn điệp,
Nam sơn chi nam ba vạn cấp,
Quân hổ vi hồ sa thượng lập?
Dịch thơ tiếng Việt:
Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước.
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.
Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người ?
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây ? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiểu, đâu ít ?
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt
Anh đứng làm chi trên bãi cát ?
Chủ đề bài thơ được tác giả thể hiện qua ba hình ảnh: bãi cát dài, con đường đi trên bãi cát và người đi trên bãi cát.
Bài thơ vẽ ra trước mắt người đọc hình ảnh bãi cát dài mênh mông không có điểm dừng, gợi ra một con đường bất tận, mờ mịt: Bãi cát lại bãi cát dài; … Bãi cát dài, bãi cát dài ơi. Hình ảnh bãi cát dài có ý nghĩa nghệ thuật độc đáo vì nó mang tính sáng tạo, không vay mượn từ văn học Trung Quốc như nhiều hình tượng thơ khác mà được lấy từ hiện thực là những cồn cát trẳng hoang vu, rợn ngợp mà tác giả đã từng vượt qua nhiều lần trên con đường vào kinh ứng thí. Dải đất miền Trung, đặc biệt là hai tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị bề ngang rất hẹp, phía Tây là dãy Trường Sơn, phía Đông là biển. Trước mắt người đi chi thấy cát, núi và sóng biển mà thôi.
Cùng với hình ảnh bãi cát dài là hình ảnh những con đường: Đường bằng mờ mịt, Đường ghê sợ, đường cùng. Hai câu thơ: Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng, Phía nam núi Nam, sóng dào dạt vừa là hình ảnh thực, vừa mang ý nghĩa tượng trưng cho đường đời đầy gian nan, thử thách.
Tác giả cảm nhận rằng con đường vượt bãi cát dài có những nét tương đồng với con đường công danh khoa cử nhọc nhằn, thất bại thì nhiều, thành công thì ít, nhưng đã lỡ bước vào nên không biết tính sao đây?
Bản thân Cao Bá Quát đã nếm trải đủ mùi cay đắng của việc thi cử. Đi thi từ năm 13 tuổi (1822), đến lần thứ tư (1831) mới đậu cử nhân, lại bị đánh tụt xuống tận chót bảng. Sau đó ông còn lận đận thêm ba lần thi Hội nữa mà vẫn không đỗ. Ngay khi bước chân lên con đường danh lợi gắn với lí tưởng của tầng lớp Nho sĩ trong xã hội phong kiến, nhà thơ đã nhận thấy sự bế tắc và mâu thuẫn không giải quyết nổi. Nên đi tiếp hay dừng lại ? Dừng lại cũng không thể được. Còn đi tiếp thì không biết sẽ dẫn đến đâu ?
Hình ảnh con người đì trên bãi cát dài thật nhỏ bé và vất vả;
Đi một bước như lùi một bước.
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mất rơi.
Người đi đường có nhiều loại, mỗi loại mang một tâm trạng khác nhau. Vô số kẻ say vì men thơm quán rượu thoảng từ đầu gió. Phải chăng hơi men thơm tượng trưng cho sự lôi cuốn, dẫn dụ ghê gớm của công danh?! Trước ma lực ấy, liệu mấy người còn giữ được sự tỉnh táo, sáng suốt?!
Không học được tiên ồng phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vồ số, tĩnh bao người ?
Câu thơ thấm đẫm cảm xúc tự oán. Nhà thơ chán nản vì nhận ra rằng mình đã tự hành hạ thân xác bằng cách theo đuổi công danh. Tại sao mình đã biết con đường công danh là gian nan, mờ mịt, là đường cùng mà vẫn phải cố từng bước, từng bước dấn thân, nhưng càng đi lại càng như thụt lùi. Theo điển tích về “phép ngủ” của tiên ông trong sách Thần tiên thập dị thì Hạ Hầu Ấn lúc leo núi hay lội nước vẫn cứ nhắm mắt ngủ say. Người bên cạnh nghe thấy tiếng ngáy mà ông vẫn bước đều không hề trượt vấp. Vì thế nên thiên hạ mới gọi ông là tiên ngủ. Cao Bá Quát ước ao có được phép ngũ như tiên ông, sống mà không nhìn thấy, nghe thấy gì hết trong cuộc đời.
Những câu thơ tiếp theo phần nào giải thích lí do vì sao người ta cứ phải trèo non, lội suối. Đó chính là do cái bả công danh cám dỗ. Những kẻ ham danh lợi xưa nay đều tất tả chạy ngược chạy xuôi, cũng giống như người đời thấy quán rượu ngon ở đâu là tranh nhau đổ xô đến, mấy ai tỉnh táo để thoát khỏi sự cám dỗ của rượu. Danh lợi cũng là một thứ rượu mê hoặc con người. Cao Bá Quát tỏ thái độ khinh rẻ phường danh lợi chi biết say sưa với bả vinh hoa phú quý và ông bắt đầu cảm thấy sẽ là vô nghĩa nếu vẫn tiếp tục đi trên con đựờng ấy. Những câu thơ chất chứa tâm trạng day dứt, băn khoăn: nên đi tiếp hay từ bỏ ? Mà câu trả lời thì không dễ dàng gì. Nhà thơ nhận rõ sự vô nghĩa của con đường công danh khoa cử trong hoàn cảnh thực tại, nhưng nếu đi tiếp thì sẽ phải đi như thế nào đây?
Người đi trên bãi cát dài bỗng nhiên dừng lại. Nỗi chán ngán, tuyệt vọng choán đầy tâm hồn bởi vì: Đường bằng mờ mịt, Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít? Có lẽ đã đến bước đường cùng? Nếu không đi tiếp thì đi đâu?! Tâm trạng bế tắc và tuyệt vọng bao phủ lên cả người đi, cả bãi cát dài. Bức xúc đến thế thì người đi chĩ còn cách là cất lên tiếng hát buồn thảm về con đường cùng của mình:
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt
Anh đứng làm chi trên bãi cát ?
Tâm trạng của tác giả khi đi trên bãi cát dài là nhận thức rõ con đường danh lợi đầy nhọc nhằn chông gai, cần phải thoát ra khỏi bãi cát cuộc đời ấy nhưng chưa thể tìm được một con đường nào khác. Người đi trên bãi cảt dài tự thấy sự vô nghĩa trong hành động của mình và ngao ngán đến cực độ: Bãi cát dài bãi cát dài ơi. Tỉnh sao đây đường bằng mờ mịt… và tự hỏi: Anh đứng làm chi trên bãi cát đó là cái cảm giác bất lực, tuyệt vọng, đành đứng chôn chân trôn bãi cát, chịu một khối mâu thuẫn lớn đè nặng lên tâm hồn. Hình tượng người lữ hành ấy vừa cô độc, vừa cả quyết lại vừa tuyệt vọng trên con đường đi tìm chân lí gian truân, mờ mịt. Tâm trạng phức tạp của nhân vật dự báo một hành động bứt phá, một sự phản kháng âm thầm với trật tự hiện hành. Tư tưởng tiến bộ của Cao Bá Quát thể hiện ở cho ông đã nhận rõ tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử và con đường tiến thân theo lề lối cũ.
Trong bài thơ, tác giả đã đặt mình ở nhiều vị trí khác nhau để bộc lộ tâm trạng và đối thoại với chính mình. Cao Bá Quát sử dụng nhiều đại từ xưng hô khác nhau, Có khi ông dùng từ khách (khách là một danh từ đối lập với chủ), có khi lại dùng từ quân (anh, ông – đại từ nhân xưng ngôi thứ hai số ít), có chỗ lại dùng từ ngã (tôi, ta – đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất số ít). Tuy nhiên, tất cả đều để chi bản thần tác giả. Khi gọi là khách, nhà thơ nhìn mình như nhìn một người khác. Khi gọi là anh, nhà thơ như đối thoại với mình. Khi xưng ta, tác giả muốn trực tiếp thổ lộ tâm sự. Các cách xưng hô trên đều thể hiện thái độ trăn trở, bức xúc của nhà thơ trên con đường tạo lập công danh, sự nghiệp.
Vậy là hình tượng người đi trên bãi cát dài được tác giả thể hiện không đơn nhất mà đa chiều. Khi thì được miêu tả như một khách thể, khi lại như một người đối thoại, khi lại như một chủ thể tự thể hiện. Thậm chí có khi tác giả cho chủ thể ẩn đi. Mục đích là nhằm bày tỏ những tâm trạng, thái độ khác nhau, trước những hoàn cảnh khác nhau.
Nội dung Bài ca ngắn đi trên bãi cát phần nào lí giải nguyên nhân tại sao Cao Bá Quát đã đứng về phía nông dân khởi nghĩa chống lại triều đình phong kiến nhà Nguyễn.
Trước hết, bài thơ cho thấy thái độ chán ghét danh lợi và nhận thức đúng đắn của tác giả về sự bế tắc của lối học hành khoa cử theo kiểu cũ. Diễn biến tâm trạng của tác giả là từ băn khoăn, phân vân đến gay gắt tự hỏi: Anh đứng làm chi trên bãi cát.
Bài thơ là tâm sự chân thành của một kẻ sĩ có tầm tư tưởng lớn, ý thức rất rõ vể sự trì trệ, bế tắc của thời đại. Đây cũng là cảm giác thất vọng của tác giả trước lí tưởng mà mình tôn thờ. Sự bế tắc, tuyệt vọng trước đường cùng đã được đẩy đến đỉnh điểm.
Cao Bá Quát đã thể hiện những mâu thuẫn sâu sắc trong tư tưởng của bản thân và của xã hội đương thời một cách nghệ thuật. Đó là mâu thuẫn giữa khát vọng sống cao đẹp với hiện thực đen tối; giữa tinh thần dám xả thân của một kẻ sĩ chân chính với thói cẩu an hưởng lạc của người đời giữa lí tưởng phò vua giúp nước của một đấng nam nhi với những khó khăn gian khổ khó vượt qua trên con đường tiến thân.
Bài ca còn thể hiện cảm xúc bi phẫn và cảm quan nhạy bén của Cao Bá Quát về một thời đại đen tối, đầy nghịch cảnh đối với những bậc trí thức tài hoa; đồng thời đánh dấu sự thức tĩnh của một số kẻ sĩ trước con đường công danh truyền thống. Phải chăng điều đó đã gợi cho chúng ta một suy nghĩ và nhận xét: xã hội phong kiến đương thời không thể dung nạp được lí tưởng của Cao Bá Quát. Con người ấy nhất định không chịu đứng chôn chân trên bãi cát mà đang nung nấu thái độ phản kháng âm thầm nhưng quyết liệt với trật tự hiện hành. Cao Bá Quát đã nhận thấy cần phải làm một việc gì đó lớn lao hơn, có ích cho đời hơn. Đó cũng là lí do đưa ông đến với cuộc khởi nghĩa của nông dân, chọn con đường phản kháng chống lại triều đình nhà Nguyễn, để rồi cuối cùng phải chịu kết thúc bi thảm.
Bài thơ đứợc viết theo thể hành, khá tự do về kết cấu, vần và nhịp điệu. Các câu thơ dài ngắn khác nhau (câu 5 chữ, 7 chữ, 8 chữ), nhịp ngắt của mỗi câu thơ cũng đa dạng phù hợp với việc phản ánh tâm trạng phức tạp đầy băn khoăn, dạy dứt của người đi trên bãi cát dài (nhịp 2/3 : Trường sa / phục trường sa; nhịp 3/5: Quàn bất học / tiên gia mĩ thụy ông nhip 4/3: Phong tiền tửu điếm / hữu mĩ tửu). Nhiều câu có ngữ điệu cảm thán: (Đăng sơn thiệp thủy oán hà cùng), ngữ điệu hỏi: (Trường sa, trường sa nại cừ hà? Quân hồ vi hồ sa thượng lập?).
Nhịp điệu của Bài ca ngắn đi trên cát là nhịp gập ghểnh, trúc trắc của những bước đi khó nhọc trên bãi cát dài, trên con đường công danh khoa cử gian nan, vất vả và đáng chán. Đặc biệt, câu thơ cuối cùng là một câu hỏi day dứt và ám ảnh. Lời ca mang âm hưởng u buồn, ngầm chứa thái độ phản kháng của tác giả đối với trật tự xã hội hiện hành và cảnh báo sự đổi thay tất yếu trong tương lai.
Phân tích Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát – Bài làm 5
Trong văn đàn văn học Việt Nam thế kỉ XIX, xuất hiện nhai câu thơ truyền tụng ca ngợi về những nhà thơ xuất chúng thời bấy giờ tuyên truyền rằng vua Tự Đức :
“ Văn như Siêu, Quát vô tiền Hán
Thi đáo Tùng, Tuy thất thịnh Đường”.
Nổi bật trong bốn trụ cột văn học này là Cao Bá Quát nổi tiếng là một văn tài có nhiều ý tứ mới lạ lời lẽ cao kì. Ông là một người tài cao học rộng nhưng không được trọng dụng giữa chính sự suy đồi. Ông bất đắc chí, khinh thế ngạo mạn nên thơ văn thường thiên về khuynh hướng phản kháng, phẫn uất, chán nản.
Qua bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” chúng ta ắt sẽ biết điều đó.
Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn chưa dừng được
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.
Không học được tiên ông phép ngủ.
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay phường danh lợi
Tất cả trên đường đời
Đầu gió hơi men thơm quán rượu
Người say vô số tỉnh bao người ?
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây? đường bằng mờ mịt
Đường ghê sợ còn nhiều đâu ít?
Hãy nghe ta khát khúc đường cùng
Phía nam núi Nam sóng dào dạt
Anh đứng làm chi trên bãi cát?
Ngay ở đầu bài thơ chúng ta đã thấy xuất hiện “bãi cát ” được lặp lại hai lần: “Bãi cát lại bãi cát dài”. Bãi cát ở đây là hình ảnh được tác giả tả thật, gợi lên một không gian khó khăn vất vả dài thăm thẳm. Thông thường chúng ta đi trên cát rất là khó không giống như chúng ta đi trên con đường bình thường, chân bước đi nhưng cứ bị lùi về phía sau. Trên bãi cát rộng mênh mông ấy là một con đường rộng lớn mù mịt, rất khó xác định được phương hướng giống như chúng ta đứng giữa biển cả bao la chúng ta sẽ không biết đâu là bến bờ. Đó không phải là con đường thực mà là con đường hiểu theo nghĩa tượng trương cho một con đường xa xôi mù mịt. Để tìm ra được chân lí, tìm ra được cái đích thì con người phải vượt qua bao nhiêu là khó khăn thử thách.
Trên bãi cắt ấy có hình ảnh con người đó chính là tác giả, người đi trên bãi cát. Một con người nhỏ bé, lẻ loi cô độc đi trên bãi cát rộng mênh mông vô tận. Bước chân của người đi trên bãi cắt rất khó khăn, như là dậm chân tại chỗ. “Đi một bước như lùi một bước”. Ta thấy được nỗi chán nản, bất mãn của tác giả khi mình phải hành hạ thân xác để theo đuổi con đường công danh.
“Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn chưa dừng được
Lữ khách trên đường nước mắt rơi”.
Người đi trên bãi cát lòng đang ai oán vì công đường công danh của mình mãi mà không tới đích, không đành lòng làm một kẻ “ngủ quên” để lấy cơ mà rời bỏ đường đi.
Không học được tiên ông phép ngủ
Trèo nôn lội suối giận khôn vơi!
Xưa nay phường danh lợi
Tất cả trên đường đời
Đầu gió hơi men thơm quán rượu
Người say vô số, tỉnh bao người?
Tác giả còn nói đến sự cám dỗ của công danh đến người đời. Hình ảnh đó được tác giả minh họa bằng hình ảnh thức tế đó là ở đâu có quán rượu ngon mọi người đều xô bồ đến, có được mấy ai tỉnh táo để tránh được sự cám dỗ của men rượu nồng. Qua đó tác giả muốn thức tỉnh người đọc về vấn đề công danh cũng là thứ rượu lầm thay đổi lòng người. Ông khinh thường những phường danh lợi tầm thường kia, nhưng cũng nhận ra sự cô độc của chính bản thân mình. Phải chăng con đường mà ông dấn thân vào, lí tưởng mà ông đang đeo đuổi, chỉ là điều vô ích, chẳng ai để ý quan tâm. Ông không có ai ủng hộ, cũng không có người đồng hành. Niềm xúc động ấy đã đưa tác giả trở về với hiện thực. Điều này giúp ông nhận ra rằng mình cần thoát khỏi con đường công danh. Nếu đi tiếp thì ông cũng chỉ là những kẻ phường danh lợi đáng khinh miệt mà thôi. Trong lòng lúc này có nhiều nỗi dằn vặt mâu thuẫn dàn xé tâm can. Sự nối tiếc ấy là sự nối tiếc vì đường đau khổ, mờ mịt nhưng lại quá cao sang, đẹp đẽ. Thôi thì đành đứng chôn chân trên bãi cát vậy.
Bãi cát dai, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây đường bằng mờ mịt
Đường ghê sợ còn nhiều đâu ít?
Hãy nghe ta hát khúc đường cùng,
Phía bắc núi Bắc muôn trùng
Phía nam núi Nam sóng dào dạt
Anh đứng làm chi trên bãi cát?
Nỗi băn khoan choáng lấy lấp đầy tâm hồn tác giả. Và lần đầu tiên người đã phân vân tự hỏi, vậy là thế nào có nên đi tiếp hay từ bỏ nó : “Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt”. Nếu đi tiếp thì cũng không biết phải đi như thế nào. Bởi đường bằng thì mờ mịt, đường ghê sợ thì nhiều. Vì thế chắc đã đến bước đường cùng. Nỗi bế tắc tuyệt vọng phủ đầy trên người đi và trên cả bãi cát. Người đi chỉ còn biết cất lên tiếng hát khúc đường cùng và sự tuyệt vọng của mình.
“Bài ca ngắn đi trên bãi cát” được thể hiện theo cách đa chiều. Khi thì được miêu tả như một lữ khách đi đường, khi tì lại như người đối thoại. Mục đích của tác giả muốn gửi gắm ở đây là chúng ta phải có những tâm trạng khác nhau, thái đọ khác nhau khi đứng trước những khó khăn thử thách. Và qua đó cũng nêu lên được sự chán ghét của một người tri thức với con đường danh lợi và khát khao thay đổi cuộc đời.
Phân tích Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát – Bài làm 6
Cao bá quát sinh năm 1808 và mất năm 1855, tự là chu trần, được người đời tôn thờ là “thánh Quát , ông được sinh ra tại tỉnh Bắc Ninh. Ông là nhà nho chân chính, 1 nhà thơ có tài năng và bản lĩnh, Là người có tài, nổi tiếng văn hay chữ tốt. với 1 tư tưởng tự do, ôm ấp hoài bão lớn, mong muốn sống có ích cho đời cùng với khí phách hiên ngang của mình, ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm xuất sắc trong văn học việt nam lúc bấy h, mà cho tới nay những tác phẩm ấy vẫn còn được người đời lưu truyền rộng rãi. Thơ văn của ông bộc lộ thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ và chứa đựng những điều khai sáng có tính chất tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam lúc bấy giờ. Bài ca ngắn đi trên bãi cát là 1 trong số những tác phẩm đăc sắc nhất của ông. Bài thơ có thể được viết trong những lần đi thi của ông khi đi ngang qua các tỉnh miền trung đầy cát trắng như quảng bình, quảng trị. Bài thơ đã nói lên” hình ảnh người đi khó nhọc trên bãi cát để hình dung con đường mưu cầu đầy danh lợi đáng chán ghét mà ông buộc mình phải theo đuổi và niềm khao khát mong muốn được thay đổi cuộc sống của mình ”.
Ta vẫn thường nghe: “Tài cao phận thấp, chí khí uất”. Dường như tài năng của con người lun gắn với chữ “phận”. và đó cũng là bi kịch cuộc đời của một con người có tài, , Cao Bá Quát. Ông là người có cốt cách thanh cao, là người có đức độ với 1 tâm văn chương tuyệt vời, được người đời tôn lên làm “thánh”. Vậy mà giờ đây ông phải trãi qua biết bao nhiu gian khổ, khó khăn của 1 chế độ pk thối nát. Bao nhiu nỗi niềm xót xa phẫn uất của 1 đấng nam nhi được ông dồn nén vào hết tác phẩm bài ca ngắn đi trên bãi cát.
Là một nhà nho chân chính, cũng như Nguyễn Công Trứ và một số sĩ phu khác chịu ảnh hưởng rất lớn về quan niệm “chí làm trai “. Ông luôn khao khát lập nên công danh sự nghiệp vẻ vang hiển hách cho đời, coi đó là lí tưởng sống, là trách nhiệm trọn đời và là món nợ phải trả. Tuy nhiên đứng trước một xã hội phong kiến bảo thủ, trì trệ và khủng khoảng, ông đã không thể thỏa mãn khát vọng của mình.
Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước.
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.
Nổi lên từ đầu bài thơ là hình tượng bãi cát dài được lặp đi lặp lại 4 lần nối tiếp tới vô tận với không gian rợn ngợp, hoang vắng tới vô cùng. 1 bên là núi muôn trùng và 1 bên là biển sóng dạt dào, không biết đâu là điểm đầu, đâu là điểm kết, mở ra một con đường xa tắp nhiều trắc trở và khó nhọc. bằng biện pháp tả thực ông đã tạo cho người đọc cảm giác như con đường dài không dứt: Bãi cát dài, lại bãi cát dài . Và 9 cái sự lặp đi lặp lại này nó gợi lên cái không gian rộng bao la, mênh mông và bát ngát. 1 mình ông đứng trên bãi cát mênh mông không có người qua lại nó làm cho ông mất phương hướng ko biết đường đi. Nếu như hình ảnh thứ nhất là bãi cát dài thì hình ảnh thứ 2 là đi mà như lùi, đây là một hình ảnh rất thực và cũng bao hàm ý nghĩa ẩn dụ nó nói lên cái sự khó khăn mà con người phải vượt qua để đi đến danh lợi. hình ảnh thứ 3 là mặt trời lặn mà vẫn còn đi, nếu như nói theo phong cách ngôn ngữ sinh hoạt thì trời lặn là trời về chiều. Biểu chiều là buổi sum họp gia sau một ngày dài làm việc, thì ở đây trong bài thơ này muốn nói đến thời gian nó gợi lên cái sự mệt mõi, tất bật. Trời đã về chiều mà khách vẫn còn đi, nước mắt rơi lả chã rơi, giọt nước mắt ấy là sự mệt mỏi, căng thẳng, cô đơn, lạc lõng, hoang mang và buồn nản trong sự bế tắc đến cùng cực của nhân vật. Nhưng đây là nghĩa thực, nghĩa tượng trưng đằng sau nó là con đường công danh và sự nghiệp. Cuộc sống của chúng ta không phải màu hồng, ngày xưa người mẹ ru con rằng :
“ Ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắc lẻo, gập ghềnh khó đi
Khó đi mẹ dắt con đi
Con đi trường học, mẹ đi trường đời”
Chúng ta đi đến trường học để học chữ, học làm người,học kiến thức, học những điều hay ý đẹp, học để có cuộc sống tốt hơn, đẹp hơn. Trường đời là học về xã hội, học về cách sống, học về cách đối nhân sử thế ở ngoài xã hội để có tiền chăm lo cho con đi học. Từ cái nghĩa thực nhất đến cái nghĩa sâu xa nhất, hình ảnh bãi cát dài nó cũng là hình ảnh thực, và nó được lặp đi lặp lại để thể hiện người đi trên cát đứng 1 mình giữa bãi cát bao la nó nhỏ bé, nó lẽ loi. Để đằng sau hình ảnh người đi trên cát mất phương hướng không xác định được thì tác giả mún nói đến cái thứ 2 đó là cái con đường đời. tất cả con đường đời của mọi người bao gồm cả tác giả nó đầy chông gai vậy thì con đường công danh nó luôn luôn trắc trở ,ghập ghềnh. Nghệ thuật được sử dụng trong câu là điệp từ “trường xa”, điệp cấu trúc 2-4-5, cách ngắt nhịp 2-3 nó gợi lên cái cảm giác bất trắc và trắc trở, đi một bước như lùi 1 bước đó là sự so sánh, mượn hình ảnh người đi trên cát khó nhọc để nói về con đường công danh và đường đời đó 9 là nghệ thuật ẩn dụ. hình ảnh bãi cát dài là hình ảnh tượng trưng cho con đường đời đầy chông gai và con đường công danh đầy trắc trở.
Trong cuộc sống của mỗi con người ai cũng có những khát vọng lớn lao, những ước mơ cao sang nhưng sự thật thì thực tế không như mong muốn của chúng ta.
Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây? đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?
Sáu câu thơ có vẻ như rời rạc, nhưng thực chất đó lá một liên kết logic chặt chẽ với nhau. Ngay câu thơ đầu tiên, điển cố “ông tiên ngủ” này mượn cái sự tích xưa để nói về đời nay của tác giả. Sĩ tử ngày xưa chỉ có 1 đường duy nhất với 3 tiêu chí là : học, thi, làm quan ở đây ý ông muôn nói là nhắm mắt làm ngơ trước những việc chướng tai gai mắt để coi như ko thấy gì, ép thân mình vào con đường học, thi, làm quan. Nhưng “ông tiên ngủ” chỉ là phép bong nó ko có quyền quyết định gì cả, cao bá quát là 1 con người có thực lực, là người có tái năng, ngay 9 cái hình ảnh này ông đang tự cười mình. Ông cười cho cái sự chua chat,cười cho cái sự chua xót của mình, chua xót bởi vì tại sao ép thân xác vào con đường thi, học, làm quan. Học thì ai cũng như nhau cả, chỉ khác ở chỗ kiến thức người này có thể nhiều hơn hay có thể ít hơn. Đi thi thì cao bá quát cứ trầy trật mãi, tưởng là đậu nhưng lại bị rớt do phạm huý. Còn việc làm quan thì nó là 1 khái niệm hết sức là xa vời. không chỉ Cao Bá Quát mà tú xương ông là 1 người có thực học nhưng 8 lần đi thi thì 8 lần rớt sau đó thì về ăn bám vợ, nguyễn khuyến cũng vậy ông cáo quan lui về ở ẩn. Còn những kẻ bất tài, vô dụng không có 1 tí gì thực lực nào chỉ cần bỏ ra 1 chút tiền là có một chức quan rất là to. Rất rõ rang Cao Bá Quát đưa ra 1 bài học rất là hay, những con người có trí thức, co thực học thì họ lai chán nản trên con đường mưu cầu danh lợi. Hình ảnh hạng người danh lợi nó chỉ sự khinh bỉ, “tất tả” ý chỉ vội vã, chạy ngược chạy xuôi để mong có 1 gì đó vào trong, mà cái đó 9 là danh và lợi. Danh là tiếng tăm, mà có được tiếng tăm thì nó có được cái lợi, mà lợi 9 là tiền, “quán rượu đầu gió có rượu ngon” là hình ảnh so sánh có liên tưởng, đây là 1 hình ảnh rất là thực, thì “ người tỉnh thì ít mà người say vô số” sức hấp dẫn của rượu ngon đối với những người ghiền rượu thì ko thể cưỡng lại được, nó có đối lập rất rõ ràng giữa tỉnh và say. Người say là người say mê danh lợi, người tỉnh là người nhận ra được cái sự khó khăn của con đường mưu cầu danh lợi. Trong bài nhàn của nguyễn bỉnh khiêm, ông cũng cáo lão hồi hương về ở ẩn, ông sống 1 cuộc sống hết sức bình dị, 1 cuộc sống của người nông dân thích làm gì thì làm, thu thì ăn măng trúc, đông ăn giá, xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao. Ông hoà mình với tự nhiên, sống cuộc sống hết sức thanh thản. “Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ người khôn người đến chốn lao xao” cái dại của ông là tìm về chỗ vắng vẻ của thiên nhiên, thư thái, tâm hồn tĩnh tại, đầu óc thanh thản, người khôn người đến nơi phồn hoa, náo nhiệt ,thực chất thì ta dại chính là ta khôn. Vậy thì say và tỉnh cũng vậy, Cao Bá Quát nằm trong số lượng người tỉnh ít ỏi, ông nhận thấy rằng con đường thi cử nó là gánh nặng nhưng chỉ mình ông thì không thể lên tiếng được. Vậy thì đứng trên cát cũng giống như đứng trên con đường công danh họ mất đi sự nghiệp họ không có phương hướng để lựa chọn. Ông kinh thường những người say, ông chê bai, chán ghét đối với bọn mưu cầu danh lợi. Ông khao khát có 1 sự thay đổi ngay trong 9 con đường đi thi và làm quan, ông quay lưng lại với danh lợi mặc dù người đời thì vẫn cứ tất bật chạy theo danh lợi.
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía Nam núi Nam, sóng dào dạt,
Anh đứng làm chi trên bãi cát?.
Để kết cho một bài thơ, tác giả đã chọn 1 cái kết lơ lửng, khá bi phẫn!. Câu hỏi tu từ đầu tiên “biết tính sao đây” nó là cái mâu thuẫn giữa khát vọng công danh và thực tế. Hình ảnh đường cùng đó là con đường bế tắc giữa muôn trùng khó khăn thử thách, khi 1 bên là núi muôn trùng và 1 bên là sóng dào dạt vậy con đường nào dành cho Cao Bá Quát. Cái bóng công danh của bậc trượng phu là vô cùng lớn nhưng khoảng cách giữa Cao Bá Quát và thực tế ngày càng xa. Câu hỏi tu từ thứ 2 “đứng làm chi” , nỗi băn khoăn vẫn được ông bằng sự trăn trở nên đi tiếp hay rời bỏ công danh. Nguyễn công chứ đã nói rằng “làm quan là bị giam hãm trong lòng, là mất tự do” nhưng đã là nam nhi thì phải để lại cho đời cái gì đó vì vậy ông vẫn lao vào như thiêu thân. Cao Bá Quát cũng vậy đã là nam nhi thì khi chết phải đê lại tiếng vang cho đời vì vậy câu hỏi này nó thúc giục ông chuyển sang một con đường mới, 1 con đường mang tầm chiến lược mang sức ảnh hưởng lớn, mong muốn có sự thay đổi lớn trên con đường công danh và sự nghiệp.
Bài ca ngắn đi trên bãi cát là bài thơ trong chum thơ phản ánh sâu sắc cuộc đời của Cao Bá Quát. Tác phẩm vừa mang giá trị nội dung, vừa mang giá trị nghệ thuật đặc sắc. Tác phẩm mang nét đẹp đơn giản nhưng thanh cao của một đôi guốc mộc đơn sơn mà giản dị chứ không phải mang màu sắc chói loá của một đôi giày thêu sặc sỡ đầy màu sắc. Qua đó ta lại thêm ngưỡng mộ Cao Bá Quát, yêu làng văn học vn, quan trọng hơn là chúng ta học được ý chí đương đầu với sự như Cao Bá Quát.
Từ khóa tìm kiếm nhiều:
- phân tích bài ca ngắn đi trên bãi cát
