Bình giảng đoạn đầu của bài thơ Đất nước (Nguyễn Đình Thi)
Hướng dẫn
Bình giảng đoạn đầu của bài thơ Đất nước (Nguyễn Đình Thi)
“Đất nước” là một bài thơ xuất sắc của Nguyễn Đình Thi nói riêng và của thơ ca kháng chiến chống Pháp nói chung. Chủ đề bao trùm toàn bộ bài thơ là lòng yêu nước nồng nàn và ý thức độc lập tự chủ, niềm tự hào dân tộc đã đứng lên đấu tranh để bảo vệ đất nước. Đặc biệt là với khổ thơ đâu đã mang tới cho chúng ta một cảm xúc và ấn tượng riêng của mùa thu Hà Nội qua cái nhìn của tác giả.
Đất nước là cảm hứng thi ca mang tính chất tổng hợp về chủ Đất Nước, đó là cảm xúc về mùa thu Hà Nội, chiến khu Việt Bắc và cao hơn nữa đó là những cảm xúc về ca dao cho đất nước từ trong thương đau.
Trước hết tới với những câu thơ đầu tiên nói về cảm xúc của mùa thu Hà Nội, đó là những câu thơ mang chan chứa tình cảm yêu thương và gắn bó của nhà thơ đối với quê hương mình:
“Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi màu thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thèm nắng lá rơi đầy”
Đây chính là Hà Nội trong con mắt hoài niệm. Vì những gì hoài niệm thường nhớ rõ nhất và sâu sắc nhất. Câu thơ mở ra với không gian buổi sáng sớm tinh khôi. Tác gỉa đang đứng ở chiến khu Việt Bắc và nhớ tới những tháng năm xưa ở Hà Nội. Mùa thu Hà Nội hiện lên có cả cảnh vật và cả con người. Cảnh vật lúc đó có cái chớm lạnh, chớm ở đây có nghĩa là chỉ mới se lạnh thoảng những cơn gió. Đây chính là khoảnh khắc giao mùa và phải chăng đây chính là cái lạnh tỏa ra từ lòng người?
Từ “lạnh” này gợi cho chúng ta liên tưởng về một Hà Nội đẹp, có lá vàng rơi, có hơi lạnh của đầu mùa nhưng cũng chưa thực sự là lạnh. Cái lạnh đang đến dần với người dân Hà Nội nhưng vẫn còn e ấp giống như một sự báo hiệu bắt đầu của thiên nhiên. Cái lạnh đó không phải là cắt da cắt thịt mà giống như một sự ban tặng từ thiên nhiên, đặc biệt là cho người nghệ sĩ.
Đến với câu thơ “ Những phố dài xao xác hơi may”, tác giả đã rất khéo léo khi sử dụng biện pháp đảo trật tự cú pháp cộng với từ láy tượng thanh, từ “xao xác” thể hiện cái buồn nhẹ của buổi chiều heo may.
Con người ở đây cũng hiện lên với một hình ảnh vô cùng đẹp, đó là tư thế “người ra đi đầu không ngoảnh lại” thể hiện được sự dứt khoát từ giã phố cũ trường xưa để đi chiến đấu. Bước đi đó dứt khoát nhưng vẫn có thể cảm nhận được sau lưng có tiếng lá rơi, không khỏi sự bịn rịn vấn vương.
Đoạn đầu tiên này chính là một bức tranh tuyệt đẹp về mùa thu với thềm nhà ngập nắng thu,lá thu cũng đang chầm chậm rơi từng chiếc một thế mà đã phủ đầy thềm. Tiết tấu ở trong bài thơ này được hiện lên thật kì lạ,bảy tiếng cứ thế mà gieo xuống chậm rãi đều đặn giống như bước đi của người ra đi, quả quyết nhưng bị rịn lưu luyến, đầu tuy không ngoảnh lại nhưng lòng thì vẫn hướng về phía lá rơi hay là nắng cũng đang rơi, đó chính là rơi xuống khoảng nhớ của người đang đi.
Như vậy, chỉ với đoạn đầu của bài thơ chúng ta đã có thể thấy được hình ảnh đẹp đẽ của mùa thu Hà Nội qua sự hoài niệm của nhà thơ. Một mùa thu thật đẹp và đáng nhớ trong kí ức của mỗi người.
