Phân tích bài thơ Mộ (chiều tối) của Hồ Chí Minh
Hướng dẫn
Phân tích bài thơ Mộ (chiều tối) của Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh được xem là ngôi sao lớn trên nền trời thơ ca Việt Nam, tuy không nhận mình là nhà thơ nhưng những cảm xúc về chiều hôm cứ trở đi rồi trở lại không ít những lần ở trong thơ văn của Bác. Trong số ấy thì bài “chiều tối” là một bài thơ quen thuộc hơn cả, bài thơ đã kết tinh được vẻ cổ điển mà hiện đại của cả tập thơ “nhật kí trong tù” của Người.
Bài thơ “ Mộ” được sáng tác trong những tháng ngày trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây tới Thiên Bảo và khi viết bài này thì Bác đã để lại đằng sau địa ngục trần gian. Trong hoàn cảnh bị xiềng xích như vậy nếu như một người bình thường không thể nảy hứng thi ca được. Vậy mà bài “chiều tối” được ra đời giống như một bài thơ xinh xắn viết về cảnh chiều tối ở vùng sơn cước dạt dào về những xúc cảm thiên nhiên và con người ở nơi đây.
Hai câu thơ đầu tiên mở ra trước mắt chúng ta đó là một bức tranh về thiên nhiên đậm đà màu sắc cổ điển:
“Quyển điệu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không”
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)
Sau một ngày hoạt động mệt nhọc thì dường như vạn vật dường như tìm chốn để nghỉ ngơi nhưng mà trái lại người tù phải đi và vẫn chưa kết thúc cuộc hành trình gian khổ của mình. Trên nền trời rộng bao la ấy nhà thơ đã rất khéo léo khi cho vài nét chấm phá rất nhẹ để làm nổi bật lên linh hồn tạo vật mà nhà thơ muốn miêu tả.
Đầu tiên chúng ta thấy hiện lên một con chim bé nhỏ cùng với một điểm động ở trên nền trời mênh mông. Cánh chim đang bay hướng về tổ của nó sau một ngày kiếm ăn. Còn Bác thì trìu mến để dõi theo cánh chim nhỏ ấy. Cánh chim mệt mỏi rất phù hợp với tâm trạng của người tù lúc này.
Nét chấm phá thứ hai đó chính là chòm mây đang lơ lững trôi nổi trên một không gian bao la và rộng lớn dường như cũng đang mệt mỏi. Hai nét chấm phá đó đã tạo nên cái đẹp của cảnh chiều đẹp hiu hắt và tựa buồn. Nét cổ điển không chỉ là thể hiện ở trong tứ thơ ma còn gợi nên bút pháp gợi chứ không tả. Tác giả đã mượn cái động của cánh chim để nói lên cảnh không gian vắng. Qua những cảnh vật này chúng ta như thấy được tâm hồn Bác,đó là tình yêu thương thiên nhiên và con người hết mực. Dường như không có bóng dáng của người tù trên chuyến hành trình ấy mà còn có thi nhân đang say đắm ở trong cảnh chiều tối. Qua đây thì chúng ta còn thấy được một tâm hồn luôn luôn hướng về sự sống
Đến với hai câu thơ tiếp theo thì mạch thơ đã chuyển động từ chiều cho tới khi tối hẳn. Bức tranh về thiên nhiên đang dần lùi lại ở phía sau và nhường chỗ cho bức tranh sinh hoạt đời thường:
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”
(cô em xóm núi say ngô tối
Say hết lò than đã rực hồng)
Đó là hình ảnh về cô thôn nữ đang say mê làm việc,đó là xay ngô tối.Đó là hình ảnh của một người phụ nữ xay ngô nhưng hình ảnh này lại hiện lên thật đẹp, tuy vất vả nhưng bình dị, thân thương. Những hình ảnh ấn vốn là ở xung quanh chúng ta và thường ngày nhưng phải là người có tâm hồn đẹp thì mới có thể ghi lại được, cảm nhận được một hình ảnh đẹp như thế này. Chính hình ảnh này làm cho bức tranh chiều tối hiện lên ấm cúng và sinh động. Thêm vào nữa đó chính là lò than rực hồng, nó đem tới ánh sáng và xua tan đi bóng tối và cái lạnh lẽo, làm vơi đi nỗi buồn đang có.
Hình ảnh ấy làm cho bức tranh chiều tối ấm cúng sinh động hẳn lên. Thêm nữa là hình ảnh lò than rực hồng trong đó chữ “hồng” là thi nhãn của bài thơ. Nó đem đến ánh sáng xua đi bóng tối, hơi ấm xua lạnh lẽo, niềm vui xua nỗi buồn.
qua đây thì chúng ta có thể thấy được cái tình ý trong bài thơ, cái hay trong từng câu chữ chính là cái tình của tác giả muốn gửi gắm. Đó là lòng yêu đời, yêu cuộc sống lao động và có tinh thần lạc quan nhân hậu. Nếu như không yêu lao động thì hình ảnh của cô thôn nữ đang làm việc không thể lọt vào mắt của Người được.
Qua đây ta cũng thấy được cái tình của bài thơ hay chính là cái tình của tác giả. Đó là lòng yêu đời, yêu cuộc sống lao động và lạc quan nhân hậu. nếu không yêu lao động thì sao hình ảnh sự vất vả của cô thôn nữ kia lại. Nếu không lạc quan thì làm sao có thể quên đi những gian lao,vất vả mệt nhọc trên đường đi.
Chính sự kết hợp giữa bút pháp cổ điển và hiện đại đã làm nên trong thơ Bác một vẻ đẹp tự nhiên và làm sáng lên chân dung của người chiến sĩ anh hùng.
