Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật Mị trong đêm xuân lúc đang ở nhà lí Pá Tra trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ của nhà văn Tô Hoài
Hướng dẫn
Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật Mị trong đêm xuân lúc đang ở nhà lí Pá Tra trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ của nhà văn Tô Hoài
Vợ chồng A Phủ là một loại truyện ngắn xuất sắc nhất của Tô Hoài. Truyện kể về cuộc đời đầy biến cố của đôi vợ chồng trẻ người Mông là Mị và A Phủ, qua đó cho chúng ta thấy được chế độ thực dân, phong kiến cùng những hũ tục lạc hậu thời bấy giờ.
Đoạn văn miêu tả Mị cùng với những chi tiết đến chân thực, cảm động đã thể hiện được sức sống tiềm tàng, mãnh liệt cùng với khao khát một tình yêu cháy bỏng – Mị là người con gái xinh đẹp nhưng lại bất hạnh.
Mị mồ côi cha mẹ từ nhỏ, cô ở với cha. Vì tính tình hiền lành đẹp người lại đẹp nết cho nên trai làng nhiều người để mắt tới, nhưng chỉ vì món nợ truyền đời của cha mẹ mà Mị bị bắt về làm con dâu trừ nợ cho nhà thống lí Pá Tra. Tuổi xuân của Mị đã bị A Sử,con trai nhà thống lý tước đoạn và giày vò.
Quãng đời Mị sống trong nhà thống lý là những quãng đời bị đọa đày, tủi nhục vô cùng. Với danh nghĩa là con dâu của một quan lớn nhưng cô không khác gì đầy tớ, nô lẹ trong nhà, con trâu có lúc còn được nghỉ ngơi còn cô thì không nhưng cô đã nhẫn nhịn và cam chịu. Lúc mới bị bắt về thì Mị Phản kháng quyết liệt, còn định ăn lá ngón tự tử nhưng nghĩ tới cha già rồi lại thôi, Mị không đành lòng chết. Đời Mị cứ như thế lặng lẽ trôi đi. Cô sống mà như đã chết, cuộc sống với cô giờ đây cũng chẳng còn ý nghĩa gì nữa. Trải qua những biến cố đau khổ, mọi cảm xúc trong cô dường như giờ đã chai lì nhưng khát vọng sống trong Mị chưa hoàn toàn lụi tắt.Trong Mị luôn tồn tại hai con người tưởng chừng đối lập: Con người bên ngoài lạnh lùng vô cảm và con người bên trong có sức sống âm thầm nhưng mãnh liệt.
Thời điểm sau đó, tác giả đã lấy khung cảnh mùa xuân làm nền cho diễn biến tâm trạng của Mị, chứng tỏ sức sống tiềm tàng trong Mị vẫn còn.
“ Mùa xuân, đất trời tưng bừng màu sắc, rộn rã âm thanh, rất gần gũi với quãng đời hồn nhiên, vui vẻ ngày trước của Mị: Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã xếp yên đầy các nhà kho. Trẻ con đi hái bí đỏ, tinh nghịch, đã đốt những lều canh nương để sưởi lửa. Ở Hồng Ngài người ta thành lệ cứ ăn Tết khi gặt hái vừa xong, không kể ngày, tháng nào. Ăn Tết như thế cho kịp lúc mưa xuân xuống thì đi vỡ nương mới. Hồng Ngài năm ấy ăn Tết giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió vã rét rất dữ dội. Nhưng trong các làng Mèo Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xòe như con bướm sặc sỡ… Đám trẻ đợi Tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà. Ngoài đầu núi lấp ló đã có tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi “.
Đoạn văn trên đã tả cảnh mùa xuân trên vùng núi Tây Bắc cùng với các hình ảnh sinh động, đầy màu sắc từ những chiếc váy hóa của các cô gái phơi trên mõm đã cho tới tiếng cười của trẻ con đang chơi quay trên sân nhà, rồi có cả tiếng sáo réo rắt rủ cả bạn tình đi chơi.
Chính sức sống của mùa xuân đã làm cho Mị hồi sinh, chợt lúc này trong Mị có nhiều cung bậc cảm xúc lẫn lộn vui sướng và đau khổ, tủi nhục đến mức muốn chết và khao khát sống. Những cảm xúc ấy đang trỗi dậy, cuộn xoáy, trào dâng trong lòng Mị.
Trong khi trai gái, lũ trẻ tập đánh Pao rồi thổi sao, thổi kèn…đặc biệt tiếng sáo gọi bạn tình từ đầu núi vọng lại làm cho Mị thiết tha bồi hồi và Mị nhẩm thầm theo bài hát quen thuộc mà ngày trước cô hay hát:
Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Ta không có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu.
Sau bao năm chịu đựng, câm lặng trong đau khổ thì có lẽ đây là lần đầu tiên người con gái chợt cất tiếng hát thầm.
Mị lén lấy hũ rượu uống ừng ực từng bát. Mị uống như uống đang nỗi tủi hận, đắng cay vào lòng, để quên đi nỗi khổ. Tuy nhiên hành động này lại chuyển biến tới một tâm lý đang diễn ra trong người con gái này.
Lúc đã ngấm men rượu, Mị thấy mình đang sống về ngày trước, tiếng sáo gọi bạn tình làm cho Mị rạo rực, của tuổi thanh xuân xăng tràn sức sống, Mị là một cô gái xinh đẹp đang uống rượu bên bép lửa và thổi sáo “Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Bao kỉ niệm đẹp thời con gái sống dậy trong lòng Mị: Mị thổi sáo giỏi… có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị. Hồi tưởng về mùa xuân tươi đẹp thời con gái, điều đó cho thấy con người thật của Mị đang hồi sinh “. Chứng tỏ khát vọng sống như ngọn lửa đang bùng cháy trong tâm hồn của người con gái này.
Bây giờ, diễn biến tâm trạng trong cô đang bị giằng xé bởi mâu thuẫn giữa phận tù túng của kẻ làm dâu gạt nớ và mong muốn được đi chơi tết cùng bạn bè, kháo khát được tự do cùng tình yêu.
Diễn biến tâm trạng Mị rất phức tạp: Cô đang bị giằng xé bởi mâu thuẫn giữa thân phận tù túng của người con dâu gạt nợ và mong muốn được tự do đi chơi Tết của cô gái đang khao khát tự do và tình yêu.
Mãi mê chìm đắm trong quá khứ cho nên Mị đã quên đi hiện tại “ Rượu đã tan lúc nào. Người về, người đi chơi đã vãn cả. Mị không biết, Mị vẫn ngồi trơ một mình giữa nhà. Mãi sau, Mị mới đứng dậy, nhưng Mị không bước ra đường chơi Mị từ từ bước vào buồng. Tâm trạng Mị phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước. Mị nhận ra rằng mình vẫn còn trẻ, Mị muốn đi chơi “.
Mị tự nhủ “ Bao nhiêu người có chồng mà vẫn đi chơi ngày Tết đấy thôi. A Sử với Mị không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau. Mị muốn ăn lá ngón cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại nữa. Uất ức, nước mắt Mị ứa ra. Tiếng sáo gọi bạn vẫn lửng lơ bay ngoài đường “:
“ Anh ném pao, em không bắt,
Em không yêu, quả pao rơi rồi…”
Khi A Sử bất ngờ vào buồng để thay áo mới để đi rình bắt thêm con gái nhà người ta mang về làm vợ thì Mị lặng lẽ “ thản nhiên xắn thêm miếng mỡ bỏ vào đĩa đèn cho sáng, quấn lại tóc, với tay lấy cái váy hoa, rút thêm cái áo. A Sử nhìn Mị, Mị không thèm nói một lời “. Những điều này chứng tỏ Mị đang nổi loạn, Mị muốn thoát khỏi chốn này.
Những hành động khác thường của Mị đã bị A Sử trấn áp. Sau câu hỏi ngạc nhiên và giận giữ. Mày muốn đi chơi à?, lúc này A sử đã trói Mị bằng một thúng sợi đay, quấn tóc lên cột làm cho Mị không cúi, không nghiên được đầu nữa. Không hề có một dòng nào miêu tả về thái độ phản kháng của Mị. Suốt từ đầu đến cuối, Mị chỉ im lặng câm nín. Tuy nhiên, A sử chỉ trói được thể xác chứ không thể trói được tâm hồn của cô, Mị vẫn đang say mê sống với những kỉ niệm tình yêu của mình.
Giờ đây “ Trong bóng tối, Mị đứng im lặng như không biết mình đang bị trói. Hơi rượu nồng nàn nâng đỡ tâm hồn Mị. Tai Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đảm chơi. Tuy Mị chưa giải thoát được thể xác nhưng Mị đã giải thoát được tâm hồn: Lòng Mị bồi hồi theo tiếng sáo: Em không yêu, quả pao rơi rồi, Em yêu người nào, em bắt pao nào… Những vết dây trói đau nhức đưa Mị trở về với thực tại đau đớn, khổ nhục. Mị vùng bước đi. Nhưng tay chân đau không cựa được. Mị không nghe tiếng sáo nữa. Chỉ còn nghe tiếng chân ngựa đạp vào vách… Mị thổn thức nghĩ mình không bằng con ngựa “.
Lúc này, Mị lại sống đan xen giữa thực tại và quá khứ. Càng nhớ tới kỉ niệm cũ, Mị càng xót xa, đau khổ, phẫn uất với thực tại phũ phàng của mình:Cả đêm ấy Mị phải trói đứng như thế. Lúc thì khắp người bị dây trói thít lại, đau nhức. Lúc lại nồng nàn tha thiết nhớ. Hơi rượu tỏa. Tiếng sáo. Tiếng chó sủa xa xa. Mị lúc mê, lúc tĩnh. Cho tới khi trời tang tảng rồi không biết sáng từ bao giờ “.
Tuy cuộc trỗi dậy lần này của Mị không thành nhưng Mị không thể thoát khỏi địa ngục trần gian là cha con nhà thống lý nhưng Mị không còn là con ngựa,con rùa lùi lũi trong xó cửa nữa, Mị đã sống lại thời khắc của tuổi trẻ, tự do, mặc dù nó chưa làm thay đổi cuộc đời Mị nhưng nó sẽ tuôn trào mãnh liệt với bằng chứng là hành động Mị liều lĩnh cởi trói cứu A Phủ và cùng anh trốn khỏi Hồng Ngài.
ở đoạn văn này, tác giả miêu tả hành động của Mị không nhiều nhưng người đọc vẫn có thể cảm nhận được một sức sống tiềm tàng trong con người Mị. Từ không gian, thời gian cùng giọng kể, tác giã đã dẫn dắt người đọc đi theo tâm trạng ấy một cách chân thực nhất,
đoạn văn miêu tả tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân thấm đãm tính nhân văn, thể hiện một cách chân thật nhất và cảm động nhất về giá trị hiện thực cùng tinh thần nhân đạo của truyện ngắn Vợ chồng A phủ.
