Phân tích truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
Hướng dẫn
Phân tích truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
Nam Cao được biết tới là nhà văn có nhiều trăn trở với cuộc sống với đời,và ông là một ngòi bút đầy tài năng.những tác phẩm ông để lại đều chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc. Trong đó truyện ngắn “ đôi mắt” (1948) được Nam Cao đặt ra vấn đề cách nhìn của nhà văn trong sáng tác nghệ thuật ở thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp. Và tác phẩm này được xem là “Tuyên ngôn nghệ thuật” của nhiều nhà văn ở thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. Nó chắc hẳn cũng để lại nhiều thành công cho nhà văn và cho văn học Việt Nam.
Khi đặt bút viết “ Đôi mắt, Nam Cao đặt ra một vấn đề bức xúc nhà văn nghệ sĩ lúc bấy giờ: vấn đề cách nhìn, quan điểm- đối với cuộc kháng chiến, đặc biệt là đối với nhân dân, những người đã làm nên cuộc Cách mạng tháng Tám và đang đóng vai trò chủ chốt trong cuộc kháng chiến. Không những thế đó còn là quan điểm của ông về cách nhìn của ông về lập Vấn đề lập trường của họ đối với cuộc kháng chiến của dân tộc.
Truyên ngắn đôi mắt ra đời vì sao lại đặt ra vấn đề cách nhìn vào thời điểm ấy? và đặt ra cho ai? Những đối tượng mà tác giả hướng tới chính là tầng lớp văn nghệ sĩ trước 1945, tuy yêu nước và có tinh thần dân tộc, đi theo cách mạng, nhưng chưa thật hiểu cách mạng, hiểu nhân dân và kháng chiến. Chính vì những lí do này thì làm sao có thể nhìn đúng để viết đúng được, có thể phục vụ cuộc kháng chiến bằng ngòi bút của mình? Và Nam Cao đã giúp họ “gỡ nứt” bằng truyện ngắn Đôi mắt để từ đó xác lập cho họ một lập trường và một cách nhìn để giải tỏa những băn khoăn, vướng mắc trong ngòi bút của họ Truyện ngắn Đôi mắt không chỉ là vấn đề bức xúc lúc bấy giờ mà còn là vấn đề cốt tử, vĩnh hằng của văn nghệ sĩ: “thế giới quan quyết định sáng tác nghệ thuật”. Cách nhìn hiện thực đúng thì sẽ đem lại những tác phẩm tốt, có ích cho đời, và ngược lại. để có cách nhìn đúng đắn, thì điều tiên quyết là nhà văn phải có một chỗ đứng đúng đắn: ở giữa cuộc sống cách mạng của nhân dân, của đất nước.
Trong tác phẩm Nam Cao đã đặt ra vấn đề cốt tử này bằng một hình tượng nghệ thuật sóng đôi hấp dẫn, sinh động với hai nhân vật có lập trường và cách nhìn đối lập nhau: Hoàng và Độ mà Hoàng là tiêu biểu cho loại người có cách nhìn sai lệch, phiến diện Nam Cao gọi là “nhìn một phía”với thái độ hằn học, khinh miệt quần chúng,ông ta chỉ chăm chăm nhìn vào hiện tượng bên ngoài mà không thấy được bản chất tốt đẹp bên trong của người nông dân yêu nước kháng chiến.
Độ – nhà văn có cách nhìn đúng đắn, toàn diện với thái độ thông cảm và tin tưởng. Trước sự việc anh nông dân vác tre đi rào làng kháng chiến, Hoàng chỉ thấy đó là một con người “ngố và nhặng xị”,; nhưng Độ lại thấy ở anh một tấm lòng yêu nước thật hồn nhiên và vô tư.Cách nhìn khác nhau ấy, do chỗ đứng khác nhau của hai nhà văn quyết định, sống một cuộc sống cá nhân, ích kỉ, xa rời nhân dân, tách biệt hẳn cuộc sống kháng chiến như Hoàng thì không thể cổ cách nhìn giống như Độ – một nhà văn của nhân dân, sống hòa mình cùng quần chúng phục vụ kháng chiến. Ở văn sĩ Hoàng và Hoàng giữ vững lập trường của mình. Như vậy thông qua tác phẩm cho ta thấy một điều lập trường quyết định “đôi mắt”, quyết định cách nhìn
Quả thật tác phẩm “Đôi mắt xứng đáng là “tuyên ngôn nghệ thuật” của một lớp văn nghệ sĩ hồi đầu cuộc kháng chiến chông Pháp. Qua tác phẩm tác giả Nam Cao cũng giải quyết vấn đề cách nhìn đúng đắn hiện thực để sáng tạo nghệ thuật, cũng là tuyên ngôn về khuynh hướng mỹ học mới.
